Trzy komiksowe felietony Annie Goetzinger i Pierre'a Christina

"Otóż sądzę, że podstawą humanistyki jest opowieść.
Nie wystarczy coś zobaczyć, przeżyć lub nawet pojąć."
Maria Janion

Niewiele jest kobiet w komiksie francuskim o pozycji Annie Goetzinger. To artystka, która wydała więcej one-shotów niż albumów w regularnych seriach. Jej styl ewoluował od dość nieporadnego realizmu do niezwykle plastycznych, pięknych kompozycji. Wiele spośród jej albumów ukazało się w wydaniach specjalnych, drogich edycjach, którymi francuskie wydawnictwa honorują komiksowe bestsellery.

Choć jej dorobek nie jest bardzo bogaty (niewiele ponad 20 albumów), to jej nazwisko powinno coś powiedzieć każdemu, średnio zorientowanemu fanowi komiksu znad Sekwany. Około połowy wydanych komiksów stworzyła we współpracy z inną legendą "bande desinee" - Pierre'm Christinem.

Christin to scenarzysta komiksowy o pozycji, której trudno dorównać. KZ pisał o jego komiksach już wielokrotnie (pomocne linki na końcu artykułu). W Polsce znany jest jako autor takich hitów jak "Valerian" (wspólnie z Mezieresem) i "Legendy Dnia Dzisiejszego" (z Bilalem), m.in. "Polowanie" i "Falangi Czarnego Porządku" (jeśli chodzi o "Falangi" - ostatnio wzburzenie w Europie, szczególnie w Moskwie, wywołał pomysł polskiego rządu o odbieraniu przywilejów uczestnikom walk z reżimem w Hiszpanii). W magazynie "Komiks Fantastyka" Jerzy Szyłak pisał o antologii "Apres le Mur", która ukazała się jednocześnie w trzynastu krajach, która miała upamiętnić zburzenie muru berlińskiego - pomysłodawcami tej inicjatywy byli Christin i Andreas Knigge. Oprócz tego wszędobylski Pierre napisał kilka powieści, stworzył scenariusz do filmu Bilala "Bunker Palace Hotel" i opracował sztukę teatralną wspólnie z grupą "Tete Noire": "Ce Soir on Raccourcit" ("Dziś Wieczór Skracamy").

Najwięcej komiksów stworzył oczywiście z Mezieresem (31), Goetzinger (11) i Bilalem (10), ale współpracował mniej więcej regularnie także z Aymondem, znanym u nas z serii "Apokalipsomania" (8), Vernem (5) i Tournadre'm (2). Oprócz tego ma w dorobku m.in. pojedyncze albumy z Tardim, Boucqiem, Juillardem i Cabanesem (dokładna bibliografia na końcu artykułu). Całkiem nieźle, jak na jednego scenarzystę, prawda?

Poniżej opisuję trzy wybrane albumy z dorobku tej interesującej pary.

"La Diva et le Kriegspiel"
("Diva i Kriegspiel")
Dargaud, Grudzień 1981
64 strony

Pomysł jaki stworzyli Goetzinger i Christin był dość nietypowy nawet jak na bogaty rynek francuski - postanowili opowiadać przy pomocy komiksu losy ciekawych kobiet - takich, które były symbolem swoich czasów, dzięki którym można uzmysłowić czytelnikom realia epok i krajów. Jako bazę do swych utworów postanowili wykorzystać jednak nie biografie sławnych postaci, lecz słowne relacje samych uczestniczek opisywanych wydarzeń. Christin prowadził z nimi długie rozmowy (czasem towarzyszyła mu Goetzinger, co widać na rysunkach w "La Sultane Blanche"), które nagrywał na przenośny magnetofon, potem na tej bazie tworzył scenariusz. Albumy te ukazywały się w ramach serii "Portraits Souvenirs", lub jeśli komiks okazał się dłuższy niż 64 strony - "Long Courrier" (tej samej, w której publikowali m.in. Etienne Davodeau i Jean-Claude Forest).

"Diva i Kriegspiel" to komiks opowidający o życiu młodej pieśniarki operowej w przedwojennej Francji a następnie w Niemczech - już w czasie wojny. Jak łatwo zgadnąć scenariusz będący w istocie streszczeniem czyjegoś życia na kilkudziesięciu komiksowych planszach stanowi duże wyzwanie dla inwencji adaptatora. Niewiele pomaga tu fakt, że opisywane wydarzenia są bardzo ciekawe, skoro trzeba przez nie przebrnąć w tempie pociągu TGV. Nie ma tu miejsca na wysublimowane budowanie nastroju, kreowanie postaci drugoplanowych, przygotowywanie efektywnej puenty. Jest za to bardzo wiernie oddany duch czasów i miejsc, w których obracała się bohaterka, są postacie historyczne widziane okiem zwykłego człowieka, pojawiają się rzeczywiste nazwy miast i ulic, opowieść toczy się bardzo blisko znanej nam rzeczywistość, możemy odbyć podróż śladami protagonistki, możemy dotknąć miejsc i przedmiotów, które były jej bliskie. Jesteśmy w stanie odtworzyć sytuacje sprzed lat i odkryć część tajemnicy, jaką kryją w sobie wiekowe gmachy. Krótko mówiąc - poznajemy historyczny kontekst współczesności, która - mówiąc szczerze - pozbawiona tego kontekstu staje się dość dziwaczna, czasem niezrozumiała.

Jeśli chcesz zobaczyć jak wyglądało życie artystów w czasie reżymu hitlerowskiego, jak karkołomne było balansowanie między światem sztuki i wszechobecnej polityki, jaką cenę musieli zapłacić twórcy kojarzeni z faszystowskimi elitami po porażce narodowego socjalizmu - na pewno nie zawiedziesz się sięgając po ten komiks. Ostrzegam jednak, Christin to nie Gaiman, a przebrnięcie przez przywołany przez niego świat nie jest lekkie, łatwe i przyjemne.

"La Voyageuse de Petite Ceinture"
("Podróżniczka Małego Pasa")
Dargaud, Marzec 1985
64 strony

Nie spotkałem się dotąd z określeniem "petite ceinture" więc nie potrafię z pełnym przekonaniem wyjaśnić o co chodzi, jednak mam podejrzenie (dość mocno uzasadnione), że jest to popularny "boulevard peripherique", czyli wewnętrzna obwodnica Paryża. Tutaj kilka słów wyjaśnienia, dla osób nie znających zbyt dobrze stolicy Francji - jest to miasto o ściśle określonych granicach administracyjnych, na które składa się 20 dzielnic (tzw. arrondissements) otoczonych wspomnianym "peryferykiem". To, co się nie mieści w obrębie wspomnianych dzielnic - dla Francuzów jest już "pod Paryżem", choćby dochodziło tam metro a do paryskich biurowców było 10 minut drogi pieszo. Większość Paryżan mieszka więc "pod Paryżem" (porównaj też popularne: "Sevres po Paryżem" - po drugiej stronie Sekwany przy stacji metra "Sevres").

Główna bohaterka jest tym razem Tunezyjką mieszkającą w Paryżu (Francuzi nazywają takich nieoficjalnych Paryżan "les sans-papiers" lub "clandestins"). Jak łatwo zgadnąć nie jest ona w pełni zintegrowana z francuskim społeczeństwem, jednak jest znacznie bardziej Francuską niż Tunezyjką (problem ten poruszał niedawno także popularny film "Exils"). Mieszkańcy Maghrebu, czują się we Francji odrzuceni (choć trzeba przyznać, że Francja jest europejskim liderem w dziedzinie integrowania mniejszości, swego rodzaju pomostem między narodowo spójną Europą a bogatą kulturowo Ameryką), więc czasem ogarnia ich niezrozumiała nawet dla nich samych tęsknota za poznaniem swoich korzeni - podróżują do kraju swego pochodzenia - a tam często spotyka ich gorzkie rozczarowanie, gdy okazuje się, że biedne, surowe kraje muzułmańskie mają się nijak do ich wyobrażeń rodem z "Baśni 1001 Nocy".

"Ni rock, ni Mac Do,
Ni copains, ni rien..."
(ani rocka, ani hamburgerów,
ani kumpli, ani nic...)

Komiks nieco wyłamuje się z cyklu, gdyż opisuje życie zwykłych mieszkańców Paryża - również przeżywających wiele niezwykłych przygód, jednak poruszających się poza światłami reflektorów, z dala od pierwszoplanowych wydarzeń swojej epoki. Są rozbitkami na granicy dwóch skrajnie odmiennych światów. Zagubieni, marzący, szukający swojego miejsca w życiu - to chyba najbardziej poetyczny z komiksów pary Christin-Goetzinger, najlepszy do czytania i doskonale narysowany.

"La Sultane Blanche"
("Biała Sułtanka")
Dargaud, Styczeń 1996
76 stron

Słowo "sułtanka" naprawdę istnieje - nie wymyśliłem go, lecz znalazłem w słowniku. W komiksie chodzi o życiową partnerkę sułtana Malezji, do tego jeszcze wrócę. Podaję datę ukazania się komiksu, konsekwentnie za portalem bedetheque.com, choć rok wydania wydrukowany w albumie jest inny.

To bardzo niezwykła historia opowiedziana w jedyny w swoim rodzaju sposób. Czytelnik śledzi jednocześnie losy dwóch - bardzo podobnych kobiet. Jedną poznajemy w chwili śmierci - doznała zawału serca a brak czynnej linii telefonicznej uniemożliwił jej wezwanie pomocy. Lekarz stwierdzający zgon i sanitariusz Abdul czekając na ambulans poznają jej życie z zawartości kartonów z pamiątkami. Sceny te dla odróżnienia od reszty komiksu są czarno białe.

Główna linia fabularna komiksu dotyczy innej kobiety - bogatej, otoczonej przepychem i kochającą rodziną, opisywanej w prasie, cieszącej się wdzięcznością lokalnej społeczności. Jest to główna bohaterka - tytułowa biała sułtanka, która będąc młodą nauczycielką odpowiedziała na ogłoszenie brytyjskiego przedsiębiorcy w Chinach (kres epoki brytyjskiego kolonializmu) poszukującego guwernantki dla swoich dzieci, władającej językiem francuskim.

Odpowiedź na ogłoszenie okazała się kamieniem milowych w życiu naszej bohaterki. Choć sądziła, że jako nauczycielka będzie uczyć innych - okazało się, że to właśnie ona będzie musiała poznać wiele tajników życia w azjatyckich salonach. Jej charakter i wdzięk sprawiły, że została nie tylko nauczycielką, lecz też macochą dzieci biznesmena, poznała wiele zakątków Azji, nauczyła się orientalnego stylu życia i przeżyła wiele przygód, którymi zdecydowała podzielić się z autorami niniejszego komiksu. Ukoronowaniem jej pobytu w Azji stała się rola sułtanki Malezji, kiedy urzeczony jej urodą i stylem młody książe nadał jej rolę swej oficjalnej królowej. Marzenie młodej dziewczyny z ubogiej rodziny na angielskiej prowincji stała się rzeczywistością i podstawą do tego ciekawego komiksu.

Co łączy te dwie, pozornie tak odległe od siebie kobiety? Część osób pewnie już się domyśliła, a tych którzy wolą o tym przeczytać - zapraszam do lektury. Trzeba dodać, że styl graficzny Annie Goetzinger ewoluuje w niesamowity sposób i każdy jej komiks jest lepszy od poprzedniego. Być może dlatego, czasem rysowniczka na swój kolejny album każe czekać swoim fanom kilka lat. Aż strach pomyśleć, co może z tego wyniknąć w przyszłości...

Arek Królak

Linki:

Valerian
www.kazet.bial.pl\2003_02\r_valerian.html
www.kazet.bial.pl\2003_09\valerian.html
www.kazet.bial.pl\2003_09\valerian_opisy.html
www.kazet.bial.pl\2006_03\m_dawno.htm

Polowanie
www.kazet.bial.pl\2002_05\r_polowanie.html
www.kazet.bial.pl\2004_08\tn_polowanie.htm

Falangi Czarnego Porządku
www.kazet.bial.pl\2003_08\r_falangi.html
www.kazet.bial.pl\2003_08\r_falangi2.html
www.kazet.bial.pl\2004_08\tn_falangi.html
www.kazet.bial.pl\2003_08\r_falangi2.html

Apres le Mur
www.kazet.bial.pl\2003_12\z_antologie.htm

Wywiad
www.esensja.pl/magazyn/2003/09/iso/10_14.html

Bibliografia:

Annie Goetzinger i Pierre Christin

Cykl "Agence Hardy" [Dargaud]
2001 - Le Parfum Disparu
2002 - La Trace Pâle
2004 - Le Poison Rouge
2006 - Banlieue Blanche, banlieue Rouge

Inne [Dargaud]
1980 - La Demoiselle de la Légion d'Honneur
1981 - La Diva et le Kriegspiel
1985 - La Voyageuse de Petite Ceinture
1987 - Charlotte et Nancy
1989 - Le Tango du Disparu [Flammarion]
1996 - La Sultane Blanche
1999 - Paquebot

Annie Goetzinger

Cykl "Felina" - sc: Victor Mora
1979 - Felina [Glenat]
1982 - Les Mysteres de Barcelone [Dargaud]
1986 - L'Ogre du Djebel [Dargaud]

Inne
1976 - Casque d'Or [Glenat]
1978 - Aurore [Ed. de Femmes]
1980 - Curriculum BD [Les Humanoides Associés]
1990 - Barcelonight [Les Humanoides Associés]
1991 - Rayon Dames (rozszerzona wersja "Curriculum BD") [Les Humanoides Associés]
1992 - L'Avenir Perdu [Les Humanoides Associés]
1993 - Memoires de Barcelone [Ed. de la Sirene]
1994 - Le Message du Simple [Seuil]
2005 - Le Regard des Jours [Dargaud]

Pierre Christin

Seria "Valerian" - rys: Jean-Claude Mézieres [Dargaud]
1970 - La Cité des eaux mouvantes
1971 - L'empire des mille planetes
1972 - Le pays sans étoile
1972 - Bienvenue sur Alflolol
1973 - Les Oiseaux du maître
1975 - L'Ambassadeur des Ombres
1977 - Sur les Terres truquées
1978 - Les Héros de l'Equinoxe
1980 - Métro Châtelet direction Cassiopée (byłem tam :)
1981 - Brooklyn Station - Terminus Cosmos
1984 - Les spectres d'Inverloch
1985 - Les foudres d'Hypsis
1988 - Sur les frontieres
1990 - Les armes vivantes
1994 - Les cercles du pouvoir
1996 - Otages de l'Ultralum
1998 - L'orphelin des astres
2001 - Par des temps incertains
2004 - Au bord du Grand Rien
2007 - L'Ordre des Pierres

Seria "Valerian" bonusy - rys: Jean-Claude Mézieres [Dargaud]
1979 - Par les Chemins de l'Espace
1983 - Mézieres et Christin avec...
1986 - Integrale Tomes 0/1/+
1988 - Integrale Tomes 2/3/4
1991 - Les Habitants du Ciel
1991 - Les Habitants du Ciel 2
1995 - Les Extras de Mézieres
1998 - Les Extras de Mézieres (Cinquieme Elément)
2000 - Les Mauvais Reves

Seria "Légendes d'Aujourd'hui" - rys. Enki Bilal [Dargaud]
1975 - La Croisiere des Oubliés
1976 - Le Vaisseau de Pierre
1977 - La Ville qui n'Existait pas
1979 - Les Phalanges de l'Ordre Noir
1983 - Partie de Chasse
2003 - 1975-1977 (wyd. zb. t. 1-3) [Les Humanoides Associés]
2006 - Fins de Siecle (wyd. zb. t. 4-5) [Casterman]

Seria "Canal Choc" [Les Humanoides Associés]
1990 - L'image disparue - rys: Hugues Labiano
1990 - Les capitaines aveugles - rys: Philippe Chapelle
1991 - Les corps masqués - rys: Philippe Aymond
1992 - Les chasseurs d'invisible - rys: Philippe Aymond

Seria "Les 4x4" - rys. Philippe Aymond [Dargaud]
1997 - Premiere rencontre
1998 - La vitrine de la honte
1999 - L'ombre du triangle
2000- La derniere rencontre

Seria "Correspondances de Pierre Christin" [Dargaud]
1997 - Les belles cubaines - rys. Patrick Lesueur
1998 - Chez les Cheikhs - rys. Jacques Ferrandez
1998 - Trains de Plaisir - rys. Jean-Claude Denis
1999 - Les 4 vérités de la Ve - rys. Alexis Lemoine
1999 - La bonne vie - rys. Max Cabanes
2000 - Le sarcophage - rys. Enki Bilal
2002 - Adieu Reve Américain - rys. Jean-Claude Mézieres

Inne
1976 - Rumeur sur le rouergue - rys. Jacques Tardi [Futuropolis]
1978 - En attendant le printemps - rys. Patrick Lesueur [Dargaud]
1981 - Les leçons du professeur Bourremou - rys. François Boucq [Audie]
1982 - En douce, le bonheur - rys. Jean Vern [Dargaud]
1983 - Sixties Nostalgia - rys. Jean Vern [Dargaud]
1984 - Los Angeles: L'étoile oubliée de Laurie Bloom - rys. Enki Bilal [Autrement]
1984 - La boite morte, le vengeur et son double - rys. Bernard Puchulu [Dargaud]
1985 - La maison du temps qui passe - rys. Jean Vern [Dargaud]
1986 - Un cercle magique - rys. Jacques-Henri Tournadre [Dargaud]
1987 - Lady Polaris - rys. Jean-Claude Mézieres [Autrement]
1988 - Coeurs Sanglants et autres faits divers - rys. Enki Bilal [Dargaud]
1988 - La jeune Copte, le diamantaire et son Boustrophédon - rys. Bernard Puchulu [Dargaud]
1989 - Le mycologue et le caiman - rys. Jean Vern [Dargaud]
1990 - L'oeil du maitre - rys. Jacques-Henri Tournadre [Les Humanoides Associés]
1992 - La nuit des clandestins - rys. Daniel Ceppi [Les Humanoides Associés]
1993 - Morts sous la Tamise - rys. Jean Vern [Dargaud]
1994 - L'homme qui fait le tour du monde - rys. Philippe Aymond [Dargaud]
1997 - Les voleurs de villes - rys. Philippe Aymond [Dargaud]
2005 - Mourir au Paradis - rys. Alain Mounier [Dargaud]
2006 - Le long voyage de Léna - rys. André Juillard [Dargaud]

Źródła: www.bedetheque.com, www.bdnet.com, bibliografia w albumie "La Sultane Blanche"