 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mały słowniczek pojęć związanych Rozpoczynając prace nad tym tekstem, nawet się nie spodziewałem, że ten początkowo skromny zasób kilku ciekawych pojęć związanych z komiksem, jaki zamierzałem tu umieścić, rozrośnie się podczas pisania, do rozmiarów całkiem sporego artykułu. Są czasem takie sytuacje, że czytając jakiś tekst o komiksach, napotykamy na jakieś dziwne skróty, lub obco brzmiące sformułowania: SC, HC, crossover... o co chodzi, z czym to się je? Po to właśnie powstał ten mini słowniczek, aby przybliżyć wam drodzy czytelnicy, najważniejsze pojęcia związane z komiksami i tematami okołokomiksowymi. Niniejszy tekst nie wyczerpuje oczywiście listy wszystkich ciekawych zagadnień. Jeśli macie jakieś propozycje co do tego, jakie jeszcze pojęcia powinny się ewentualnie znaleźć w takim słowniczku, dajcie znać, a może za jakiś czas powstanie suplement do tego artykułu.
Annual (ang. coroczny) - W przypadku wielu amerykańskich serii komiksowych, które są wydawane jako miesięczniki, raz do roku (jako swego rodzaju dodatek), wychodzi specjalny album nazywany właśnie annualem. Ten komiks ma zazwyczaj większą objętość, niż standardowy, comiesięczny numer i najczęściej zawarta jest w nim zamykająca się całościowo w tym tylko jednym albumie, historia. Przykładem annuali mogą być albumy wydawane rokrocznie przez DC Comics. Tradycją stało się już, że wydawnictwo wybiera co roku jakiś jeden temat, wspólny dla wszystkich wydawanych przez siebie tytułów. Jednym z takich tematów, były np. "Legendy z martwej Ziemi" (rok 1996), temat s.f., w ramach którego przedstawione były historie o herosach, działających w "teraźniejszości" (lub ich następcach), których akcja rozgrywała się na jakichś planetach w czasie przyszłym, w stosunku do czasów, w których działał dany bohater. Alternate cover - Inna (alternatywna) okładka, posiadająca zazwyczaj inny rysunek, lub styl projektowania, użyta przy tym samym zeszycie komiksowym. Generalnie okładki alternatywne używane są do celów promocyjnych np. dla fanów, którzy chcą mieć komiks z okładką stworzoną przez tego, czy innego artystę, lub, aby posiadać wszystkie dostępne warianty danej okładki do swojej kolekcji. Dark Horse w przypadku tytułów licencyjnych (takich jak "Buffy") stosuje często dwa warianty okładek: rysowaną i fotograficzną. Ta pierwsza przeznaczona jest wyłącznie do sklepów komiksowych (innymi słowy punktów bezpośredniej sprzedaży - Direct Sales), a druga np. do hipermarketów (chociaż dostępna jest też w Direct Sales). Takie działanie ma cel odmienny, od typowych okładek alternatywnych, nadużywanych przez wydawnictwo Image. Chodzi bowiem o to, by zdjęciem aktora czy aktorów ze znanego klientowi serialu przyciągnąć jego uwagę, gdy przechodzi on obok takiego komiksu, wcale nie planując go kupić.
Anty-bohater - Postacie takie są najbardziej charakterystyczne dla komiksów europejskich. Anty-bohater jest często postacią pierwszoplanową, ale nie jest raczej wzorem do naśladowania. Przykładem mogą tu być bohaterowie Jodorowsky'ego jak np. John Difool z "Incala", który nie stroni od alkoholu i narkotyków, a także usług homeo-prostytutek. Innym przykładem anty-bohatera jest Gaston Lagaffe, bohater słynnej humorystycznej serii stworzonej przez Franquina. APA - Skrót od Amateur Press Association (Amatorskie stowarzyszenie prasowe). Jest to grupa ludzi, tworzących zespół redaktorów, edytorów etc., którzy pracują przede wszystkim po to, aby pisać o tym, co lubią i doskonalić przy tym swoje rzemiosło, najczęściej bez wynagrodzenia pieniężnego za swoją pracę.
Arch-villain (z ang. arcywróg) - czyli główny rywal konkretnego bohatera, lub czasem (ale to naprawdę rzadko) jego wrogi duplikat. W odróżnieniu od normalnych przeciwników, z jakimi styka się bohater, arcywróg zazwyczaj zna bardzo dobrze zarówno jego silne punkty, jak i słabości i bezwzględnie je wykorzystuje, co powoduje, że pojedynki pomiędzy nimi są niezwykle zajmujące. Arcywróg nierzadko zna też alter-ego, czyli drugą (tajną) tożsamość bohatera. Przykładami arcywrogów są : Lex Luthor dla Supermana, Green Goblin dla Spider-Mana, Joker dla Batmana i Magneto dla X-Men. Zazwyczaj, samo pojawienie się arcywroga w zeszycie jest w stanie, nawet kilkakrotnie zwiększyć sprzedaż danego numeru. BD (bande dessinée) - po prostu "komiks" w języku francuskim. Bubble gum colors - Jest to rodzaj kolorystyki, używanej w komiksach, której cechami charakterystycznymi są żywe, krzykliwe kolory podobne do tych, z jakimi mamy do czynienia w "historyjkach" z gum balonowych (stąd właśnie wzięła się ta nazwa). Takiej kolorystyki używał w swoich pracach (szczególnie tych o tematyce fantastycznej) Francuz Jean Giraud, szerzej znany jako Moebius. Zamieszczone poniżej kadry pochodzą z serii "Incal".
Comic strip (ang. pasek komiksowy) - krótkie, zazwyczaj humorystyczne historyjki, które zamykają się w kilku kadrach. Często wydawane w gazetach codziennych, lub tygodnikach. Najsłynniejsze "paski" to "Garfield", "Dilbert" czy "Calvin & Hobbes".
Crossover - Historia, w której krzyżują się ścieżki bohaterów z różnych, niezależnych od siebie serii komiksowych. Istnieją dwa podstawowe rodzaje crossoverów:
Dedicace - autograf, dedykacja. W odniesieniu do komiksów, często spotykaną rzeczą jest, że oprócz podpisu, autor umieszcza w takiej dedykacji swój rysunek (np. przedstawiający postać ze swojego komiksu). E-zin - magazyn w formie (wersji) elektronicznej. E-zin może być formą magazynu profesjonalnego lub fanzinu. E-zinem jest np. to, co właśnie czytacie, czyli magazyn KZ. Fandom - Jest to określenie dla grup fanów, nie tylko komiksu jako takiego, ale także innych produkcji, jak np. filmy s.f., gry RPG czy manga i anime. W odniesieniu do wymienionych tu grup, określenie fandom używane jest chyba najczęściej. Fanzin - Amatorski magazyn, tworzony zazwyczaj przez fanów interesujących się określoną tematyką. Nazywany jest też niekiedy po prostu zinem. FC (full color) - Komiks, którego wszystkie strony są pokolorowane. Może wydać się to komuś nieco dziwne, ale nazwa taka powstała dla odróżnienia takich wydań od albumów, które nie były w pełni kolorowe. Przykładem może być nasz rodzimy komiks "Tytus, Romek i A'tomek", w którego najstarszych księgach, na zmianę umieszczane były dwie czarno-białe i dwie kolorowe strony.
First appearance - Termin ten odnosi się do pierwszego pojawienia się danej postaci w komiksie. Na przykład Batman po raz pierwszy pojawił się w "Detective Comics" nr 27. Pierwsze pojawienie się bohatera na kartach komiksu nie musi być równoznaczne z pojawieniem się tam jego alter-ego: na przykład Tim Drake pojawił się na kartach komiksów o Batmanie przed tym, zanim objawił się jako trzeci z kolei Robin. Numer danego tytułu z takim "pierwszym pojawieniem się" jest zazwyczaj łakomym kąskiem dla kolekcjonerów (jego cena w katalogach i ogłoszeniach o sprzedaży jest zazwyczaj bardzo wysoka).
GN (Graphic novel) (ang. dosł. powieść graficzna) - Istnieją różne opinie na temat tego, czym jest "graphic novel". Termin zaczął być powszechnie używany dopiero w latach 70., kiedy powoli przestawał obowiązywać stereotyp, że komiks to zabawna historyjka, przeznaczona głównie dla dzieci. W odniesieniu do komiksów amerykańskich, graphic novel jest samodzielnym albumem komiksowym, który różni się od standardowych zeszytów grubością, jak i zawartością. Jego treść jest zazwyczaj zbyt poważna lub zbyt odbiegająca od wizerunku danej postaci, aby zamieszczać ją w normalnej serii wydawniczej (np. "Weapon X" wydany u nas jako "Mega Marvel" nr 5). W języku francuskim odpowiednikiem tego pojęcia jest sformułowanie "roman graphique". Handbook - rodzaj poradnika encyklopedycznego, dotyczącego konkretnej postaci, serii wydawniczej lub wydawnictwa. Może zawierać wszelkiego materiały informacyjne, szkice, słowniczki pojęć etc. Hard cover (HC) - twarda okładka. Hentai - najbardziej znane, ale niezbyt precyzyjne określenie dla erotycznej mangi. Hentai bowiem, to tylko jedna z niezliczonych odmian tego typu komiksów. Określenie hentai stosowane jest najczęściej w stosunku do produkcji, które u nas określa się mianem pornografii twardej. Oprócz tego określenia, Japończycy mają jeszcze dziesiątki innych, dla odróżnienia lżejszych lub cięższych rodzajów tego typu komiksów (jak np. panchira, etchi itp.). Inker (od ang. ink - tusz, atrament) - Artysta, który zajmuje się nakładaniem tuszu na szkice, stworzone przez rysownika (pencilera). Issue - Sformułowanie to odnosi się do określonego tytułu lub numer serii komiksowej (np. "Detective Comics" issue 700) i oznacza konkretny numer zeszytu. Kadrowanie - Jest to pojęcie używane nie tylko w komiksie, ale we wszystkich dziedzinach związanych z obrazem (telewizja, malarstwo), opisujące rozmieszczenie przedmiotów wewnątrz obrazka. Wyróżniamy wiele rodzajów kadrów, najważniejsze z nich to: kadr (widok) ogólny, amerykański, pół-zbliżenie, zbliżenie, detal etc. Polecam wam też do przeczytania artykuł na ten temat, stworzony przez nieocenionego Błażeja. Kolorysta - artysta zajmujący się nakładaniem kolorów na czarno-białe plansze komiksowe. Żeby daleko nie szukać, możecie dla przykładu, otworzyć któryś z nowszych albumów o przygodach Thorgala, gdzie kolorystką jest żona Zbigniewa (Kasa) Kasprzaka, podpisująca się jako Graza. Wbrew pozorom, nie jest to tak banalne zadanie, jak mogłoby się wydawać. Na zachodzie bowiem, koloryści to wyspecjalizowani artyści, których styl nakładania kolorów jest niekiedy równie znany i ceniony, jak prace innych artystów. Komiks - Jaki jest, każdy niby widzi. Jednak tak naprawdę, nie tak łatwo jest zdefiniować, co to właściwie jest ten komiks. Całkiem zgrabną teorię na ten temat, stworzył swego czasu Błażej. Nie sądzę, żeby udało mi się sformułować coś lepszego w tej materii. Letterer (od ang. letter - litera) - Letterer, czyli w tłumaczeniu na polski liternik. Jest to artysta, który zajmuje się wpisywaniem tekstów dialogów i "efektów specjalnych", czyli np. onomatopei (patrz hasło onomatopeja). Ostatnio coraz częściej liternicy wpisują teksty komputerowo, zwłaszcza w USA. Nawet Rosiński w oryginalnych wydaniach swoich komiksów, od wielu lat wpisuje teksty komputerowo, przy użyciu czcionki opartej na jego piśmie odręcznym.
LS (Limited series) - (dosł. serie limitowane). Jest to zazwyczaj seria komiksowa, składająca się z kilku, bądź kilkunastu zeszytów, zawierająca jedną, do kilku zamkniętych historii. Dotyczy ona albo zupełnie nowego bohatera i samodzielnej historii, niezależnej od innych serii (np. "Ninja Boy") lub znanego bohatera, lecz opowiadana historia wydawana jest niezależnie, od głównego ciągu wydawniczego (np. "Daredevil: The Man Without Fear" z wydawnictwa Marvel, opisana przez Tomstoja w KZ nr 4)
Linge claire (fr. czysta linia) - technika rysowania, polegająca na daleko idącej geometryzacji wszystkich elementów, zawartych w kadrach komiksu. Wybitnym przykładem tej techniki jest znana także i u nas, seria o przygodach Tintina, autorstwa Herge'a. Main stream (ang. główny nurt) - Określenie używane nie tylko w odniesieniu do komiksów, ale także do literatury, czy filmu. Mianem tym określa się dzieła, które mieszczą się w "nurcie" najpopularniejszej, najbardziej rozpowszechnionej tematyki i formy. Manga - Słowo pochodzące z języka japońskiego
i oznaczające w wolnym tłumaczeniu "niepohamowane obrazy". Termin,
określający styl japońskiej sztuki rysunku, wywodzącej się od dawnych dzieł
tworzonych na drewnie, nazywanych Ukiyo-e. Aktualnie określenie to stosuje
się do japońskiego komiksu. Ma on kilka głównych grup: Shojo - dla dziewcząt,
Shonnen - dla chłopców, young manga - dla nastolatków, czy wreszcie
adult manga, której czytelnikami są dorośli, począwszy od młodych ludzi,
którzy co dopiero weszli w życie zawodowe. "Adult manga" należy
Maxiseries (maxi-serie) - Mają definicję podobną do opisanych poniżej mini-serii, z tym zastrzeżeniem, że składają się zazwyczaj z większej ilości zeszytów (odcinków). Miniseries - Mini-seria to specyficzny rodzaj serii, która zamyka się w całości, w kilku kolejnych zeszytach (albumach). Mini-serie są używane do opowiedzenia historii nie mieszczącej się w ramach, wyznaczonych przez standardowe realia (fabułę) komiksu i często pojawiają się w nich postacie, które nigdy nie występowały w danej serii i nie mają jakichkolwiek związków z jej fabułą. Na przykład "Gordon's Law" ("Prawo Gordona") jest mini-serią, której głównym bohaterem jest komisarz Gordon (tak, tak, ten od Batmana), który prowadzi zawikłane śledztwo, w pewnej kryminalnej sprawie, nie mającej nic wspólnego ze skrzydlatym bohaterem. Mianem tym określa się niekiedy również serię limitowaną (LS), nie przekraczającą 4 zeszytów. On-going - Pojęcie zazwyczaj używane w połączeniu ze słowem "seria". Przykładem mogą tu być "Action Comics" z DC (około 800 numerów do dnia dzisiejszego), "Uncanny X-Men" z Marvel (około 420 numerów do dnia dzisiejszego), jak i np. mini-seria wydawnictwa Marvel "Hulk/Wolverine: 6 Hours", z której na razie opublikowane zostały 2 z 4 planowanych zeszytów.
OS (One shot) (w wolnym tłumaczeniu "jednostrzałówka") - historia zamykająca się w całości w jednym albumie. One shotem jest np. "Western" duetu Rosiński & Van Hamme, czy "Gwiazda pustyni" - autorstwa Mariniego i Desberga. W odniesieniu do komiksu amerykańskiego, nazwa ta stosowana jest również jako synonim mini crossoverów, takich jak np. "Tomb Rider / Witchblade", opublikowany u nas jako "TM-Semic Wydanie Specjalne" nr 23 (ta historia także zamyka się w jednym albumie). Onomatopeja - czyli wyraz dźwiękonaśladowczy. Jest to środek artystyczny, bardzo typowy dla komiksu i stanowiący obok dymków, jeden z najbardziej charakterystycznych wyróżników tego medium. Poniższe kadry pochodzą z komiksu "Czarna róża" autorstwa J. Wróblewskiego.
Paperback - czasopisma z papieru makulaturowego. W Japonii, w ten sposób często wydaje się mangi, nowych, nieznanych jeszcze autorów. Są to zazwyczaj wydawnictwa, liczące nawet do kilkuset stron, jednak bardzo tanie, z racji słabej jakości papieru, na jakim są wydawane. W takim paperbacku, publikowane są zazwyczaj historie stworzone przez wielu autorów, a te, które spodobają się czytelnikom, rozwijane są potem zazwyczaj w serie, wydawane już w albumach. Penciler - (ang. pencil - ołówek). Artysta, który zajmuje się tworzeniem szkiców do komiksu. Jego prace są następnie obrabiane przez inkerów, lettererów i kolorystów. Prestige Format (PF) - specjalne wydanie albumu komiksowego (twarda okładka, kredowy papier). U nas nazwalibyśmy je zapewne wydaniami luksusowymi. Mają one zazwyczaj sztywniejszą okładkę, niż standardowy, comiesięczny zeszyt. Są też często dłuższe (bonusowe materiały) niż zwykłe odcinki serii i oczywiście kosztują więcej. Są wydawane na lepszym papierze (zazwyczaj kredzie), co sprawia, że kolory są żywe i bardziej wyraziste. Reprint (dosł. wznowienie) - Dotyczyć może zarówno Limited Series, jak i konkretnych zeszytów z serii normalnych (np. pierwsze numery serii "Uncanny X-Men", wznowione były później w serii "Classic X-Men"). Wydanie reprintu wynika z chęci sprzedania po raz kolejny danego tytułu, wprowadzenia na rynek ponownie tytułu niezwykle trudno dostępnego (np. wznowienie "Lobo - Ostatni Czarnian", zafundowane nam niedawno przez Fun Media) lub zebrania w jedną całość historii, dotyczących danych postaci i wydanie ich w postaci zbiorczej (np. GN "Weapon X", którego oryginał był publikowany był w "Marvel Comics Presents" nr 72-84). Run - używane zazwyczaj w odniesieniu do serii komiksowej, która została już zakończona. Może określać zarówno ilość zeszytów danej serii komiksowej, jak i czas, w którym była ona wydawana. Wprowadza rozróżnienie, między poszczególnymi wydaniami konkretnych serii. Przykład: 13-zeszytowy Iron Man, seria 2 z roku 1995 może być określana jako:
Soft Cover (SC) - czyli miękka okładka. Story Arc (ang. Arc - łuk) - Pojęcie dotyczące konkretnej historii, zawartej w dłuższej serii komiksowej. Story arc może być formą crossoveru, gdy poszczególne jego fragmenty drukowane są w kilku seriach komiksowych lub annualach. Zazwyczaj, tym pojęciem określa się historię o długości obejmującej od kilku do kilkunastu zeszytów komiksowych. Doskonałym przykładem może być tutaj "Our Worlds At War" wydawnictwa DC, który to storyline, prócz specjalnych one-shotów, zamieszczony był w wielu normalnie wydawanych seriach (m. in. "Batman", "Superman", "Wonder Woman", "JLA"). Special / Special Edition - wydanie specjalne. Historia dotycząca konkretnych bohaterów, zamykająca się w całości w jednym albumie, wypuszczona niezależnie od głównego ciągu wydawniczego.
Spin off (odprysk) - komiks lub seria komiksowa, która powstała na bazie realiów lub z wykorzystaniem pewnych wątków (bohaterów) serii macierzystej. Na przykład spin offem od serii "Incal" jest "Kasta Metabaronów" - postać Metabarona pojawiła się pierwotnie właśnie w "Incalu", a dopiero później powstała autonomiczna seria, opowiadająca o dziejach jego rodu. Podobnie seria "Wolverine" jest spin offem serii "X-Men". Storyboard - Szybki szkic komiksu wykonywany przez rysownika, przed przystąpieniem do właściwej pracy. Scenarzyści zazwyczaj sami dzielą komiks na strony (są wyjątki), więc rysownik skupia się na wstępnym podziale planszy na kadry oraz na ustawieniu postaci na rysunkach. Storyboardy szeroko wykorzystywane są w reklamach telewizyjnych oraz filmach, głównie w przypadku scen akcji (Tomasz Piorunowski rysował storyboardy do "Ogniem i mieczem").
Super deformed (SD) - styl rysowania, najczęściej spotykany w mangach., polegający na przedstawieniu postaci zdeformowanych (w formie ekstremalnie karykaturalnej). Przykładem może tu być, znana także u nas seria "Dr. Slump" autorstwa Akiry Toriyamy. Zresztą styl SD pojawia się w mniejszym lub większym stopniu, w większości mangowych produkcji. TPB (Trade Paper Back) - W odniesieniu do komiksu, termin ten jest używany w nieco innym znaczeniu, niż w odniesieniu do książek. Komiksowe TPB to albumy, w których są wydawane na nowo (tzw. reprint), zebrane w całość historie np. z mini-serii, maxi-serii, lub story arców. Wszystko to dla czytelników, którzy pragną przeczytać całą historię w jednym albumie i wolą taką formę wydawniczą, niż kilka odcinków, wydawanych w przeciągu kilku miesięcy. Czasami zdarza się, że TPB zawiera różne historie, które nie są połączone między sobą, ale dotyczą określonego tematu. W wielu takich wydawnictwach, pojawiają się także różne dodatkowe materiały, jak np. wprowadzenie lub posłowie (napisane zazwyczaj przez autora), lub inne, dajmy na to graficzne dodatki, jak np. szkice, które stworzył autor podczas prac nad swoim dziełem ("Hellboy"). Cała seria "Mega Marvel", jak i albumy Mandragory, oparte są na polskich przedrukach amerykańskich TPB. Z polskich komiksów, jako TPB określić można wydanie zbiorcze "Funky Kovala" lub "Wiedźmina".
Underground (dosł. podziemie) - W przypadku światka komiksowego, sformułowania tego używa się w odniesieniu do prac, powstających bez udziału komercyjnych wydawnictw, tworzonych przez niezależnych (najczęściej młodych) twórców. Produkcje undergroundowe wydawane są zazwyczaj w czerni i bieli, ponieważ druk taki jest znacznie tańszy. W komiksach takich, przedstawiane są też często historie, które nie mogłyby zaistnieć normalnie, ze względu na swoją niecenzuralność, lub niepoprawność polityczną. Nie jest zasadą, że dzieła takie muszą zawierać treści bulwersujące, czy wręcz nieprzyzwoite, ale przez to, że są pozbawione cenzury wydawniczej, takie akcenty pojawiają się w nich w zwiększonych ilościach. Jedną z najbardziej znanych na zachodzie serii undergroundowych jest stworzony przez Gilberta Sheltona cykl "The Fabulous Furry Freak Brothers", opowiadający o niecenzuralnych (ale zabawnych) przygodach trzech hipisów , którzy nie stronią od alkoholu, narkotyków i panienek, a do tego często wchodzą w konflikt z prawem. Uniwersum - Świat wykreowany przez autorów danej serii komiksowej (lub kilku serii), w którym rozgrywa się akcja opowieści. Jednak, aby świat przedstawiony w komiksie można uznać za uniwersum, potrzebne jest jego wiarygodne i szczegółowe przedstawienie, w co najmniej kilku albumach, a jeszcze lepiej, jeśli "konstrukcja tego świata jest na tyle nośna", że może w swych ramach pomieścić wiele różnych opowieści. W komiksie europejskim. przykładem może być opisywany w poprzednim numerze KZ uniwersum Troy lub świat Incala, a także uniwersum Thorgala, zaś w komiksie amerykańskim, uniwersum odnosi się do konkretnego wydawnictwa (tzn. zazwyczaj wszystkie komiksy z danego wydawnictwa dzieją się w tym samym świecie, co uwiarygodnia ich spotkania). Variant cover - patrz alternate cover. Volume (vol.) - wydanie, seria. Tytuły i wydawnictwa upadają, są zamykane lub zerowane (to ostatnie odnosi się oczywiście wyłącznie do tytułów). Jeśli dany tytuł jest po jakimś czasie wznawiany (może być od razu z numerem 1), mówimy o kolejnej serii (vol.) danego tytułu z odpowiednim numerem. Poszczególne serie mogą być wydawane w dowolnych odległościach czasowych, podobnie, jak nie ma (zazwyczaj) limitu minimalnej i maksymalnej ilości zeszytów im przypadających. Kolejne wydania mogą mieć również zmienione tytuły (np. tytuły "The Punisher" i "Punisher" są traktowane jako zupełnie inne).
I to już koniec. Mam nadzieję, że zamieszczone w tym mini słowniczku pojęcia, będą dla was użyteczne i przybliżą wam nieco zawiłą tematykę komisową. Poprawki, uzupełnienie i konsultacje Błażej, Klos i Jarek Obważanek P.S. Dziękuję współredaktorom KZ, a także ludziom z forum komiksowego Nowej Gildii, za podrzucenie ciekawych pomysłów, co do treści tego artykułu i wiele cennych uwag, co do ostatecznej jego formy. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
czytać
jako "adaruto", gdyż same słowo "adult", oznacza
mangi erotyczne, a nie generalnie utwory dla dorosłych.Granice pomiędzy poszczególnymi
rodzajami są bardzo płynne i czasami ciężko jest zaszufladkować dane dzieło,
do określonej grupy. Powyższe kategorie mają jeszcze wiele "pod-podziałów".
Gdybym chciał wymienić je wszystkie, prawdopodobnie powstałby słowniczek pojęć,
związanych tylko z mangą ;). Kadr zamieszczony tutaj to okładka albumu autorstwa
Masamune Shirow.
