APTEKARZ W GETCIE KRAKOWSKIM
Etyczna postawa w czasach zabijania
Wojna jest czasem, który stwarza zarówno bohaterów, jak i największe bestie. Jednym z bohaterów czasów wojennych był Tadeusz Pankiewicz, krakowski aptekarz, który dzięki temu, że jego apteka Pod Orłem znajdowała się na krakowskim Podgórzu – późniejszym terenie miejskiego getta – mógł uratować życie wielu Żydom. Komiks „Aptekarz w getcie krakowskim” opowiada o jego życiu w getcie, którego był on jedynym nieżydowskim mieszkańcem.
Publikacja komiksu była wydarzeniem towarzyszącym otwarciu nowej wystawy w byłej aptece Pod Orłem, którą można odwiedzać od 17 marca 2013 r. Autorem scenariusza i rysunków jest Tomasz Bereźnicki. Jest to jego pierwszy tak obszerny album, wcześniej tworzył krótsze historie o podobnej biograficzno-historycznej tematyce, chociażby komiks o powstaniu warszawskim czy o Adamie Małyszu. Historia bohaterskiego farmaceuty została oparta na jego wspomnieniach z czasów, gdy funkcjonowało krakowskie getto (lata 1941-43), spisanych w książce „Apteka w getcie krakowskim”. Wydawcą komiksu jest Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Komiks nie tyle opowiada historię samego Pankiewicza, co przez pryzmat jego apteki i jego samego ukazuje krakowskie getto i ogromne spustoszenie, jakie siał niemiecki najeźdźca. Apteka jest pokazana z jednej strony jako wyspa normalności w obrębie getta, z drugiej jako punkt umożliwiający ucieczkę i ratunek, tranzyt rzeczy z getta i do getta (np. podrobionych przepustek). Było to również miejsce spotkań, dostarczało informacji o tym, co się dzieje w świecie poza murami dzielnicy żydowskiej.
Największy nacisk w historii został położony na jej walory edukacyjne, pokazanie okrucieństwa wojny, realizm – Niemcy mówią po niemiecku, Kraków jest Krakowem z tamtych lat. Komiks mówi o getcie i Pankiewiczu to, co powinien powiedzieć, jednak czyni to w sposób nieco schematyczny, bez większego polotu, jest w tej kwestii poprawny aż do bólu i sprawia wrażenie, jakby był po prostu podręcznikiem do historii z obrazkami. Świadczą o tym chociażby dominujące w komiksie żółte ramki podające dokładne daty i wydarzenia historyczne. Historia wiele by zyskała na udynamicznieniu, większej liczbie dialogów, jakimś ciągu fabularnym, a nie jedynie na przedstawianiu epizodów z życia getta. Historia Pankiewicza niewątpliwie mogła zostać opowiedziana w nieco ciekawszy sposób. Pewne elementy zdają się nie pasować do historii i zaburzają jej odbiór, jak wstawki z udziałem Karola Wojtyły czy historia psoty wyrządzonej Gestapo przez młodego Romana Polańskiego i jego kolegę. Całość historii została podzielona na rozdziały, których tytuły są prawie niezauważalne – zapisane małą czcionką nad górnymi kadrami. Umiejscowienie ich w innym, bardziej widocznym miejscu nadałoby więcej struktury przedstawionym wydarzeniom (czytając komiks, za pierwszym razem nie zauważyłem ich zupełnie).
Niewątpliwym atutem tej publikacji jest jej strona graficzna – rysunki są bardzo schludne, kreska pewna i przemyślana, co widać już po świetnej okładce albumu. Całość utrzymana jest w odcieniach brązu, nie ma tu zbyt dużo kolorów – co być może ma dodatkowo podkreślać stan wojny i marazm z nią związany. W kadrach, gdzie autor przedstawia grupy Żydów, postaci są pozbawiane koloru, co również może być celowym zabiegiem podkreślającym masowość zagłady i anonimowość jednostki – jednej wśród milionów ofiar. Można więc powiedzieć, że komiks ten po prostu bardzo przyjemnie się ogląda.
Reasumując, album można ocenić jako dobry, fajnie wydany (papier offsetowy, szyte strony) oraz świetnie narysowany i pokolorowany komiks. Jak wspomniałem, narracja jest nieco „sztywna”, jednak można uznać to za cechę gatunkową publikacji tego typu, gdzie główny akcent przesunięty jest na edukowanie czytelnika – przekazanie mu w sposób przystępny i wiarygodny wydarzeń historycznych, a dopiero później dostarczenie mu rozrywki czy zaspokojenie jego potrzeb estetycznych.
Dziękujemy Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa za egzemplarz recenzencki.
Tomasz Król
Aptekarz w getcie krakowskim
Scenariusz: Tomasz Bereźnicki
Rysunek: Tomasz Bereźnicki
Wydawnictwo: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Rok wydania polskiego: 1/2013
Liczba stron: 46
Format: 230×300 mm
Oprawa: miękka
Papier: offsetowy
Druk: kolor
Dystrybucja: księgarnie, internet
ISBN-13: 978-83-7577-180-0
Wydanie: I
Cena z okładki: 30 zł
