Na przestrzeni ostatnich lat można zauważyć zwiększone zainteresowanie naukowe komiksem, a także szerzej – kulturą popularną. Cały czas jednak to dziedzina niewystarczająco przebadana, rozwijająca się tak dynamicznie, że ciągle potrzebuje kolejnych opracowań i nowych ujęć. Obok pozycji naukowych i projektów fanowskich ciekawą propozycją, stanowiącą mariaż fanowskiego i akademickiego spojrzenia na medium, jest „Komiks na świecie i w Polsce” autorstwa Michała Traczyka. Zgodnie z tytułem, Traczyk dzieli swoją książkę na dwie zasadnicze części; pierwszą poświęconą historii medium na świecie, drugą zaś – historii komiksu w Polsce.
Jak to zwykle z komiksem bywa, to autor pochodzący z samego środowiska, pełniący funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Zeszytów Komiksowych” i redaktora naczelnego „Studiów z kultury popularnej”, a także współtwórca Fundacji Instytut Kultury Popularnej. Jak zapowiada we wstępie: „niniejsza książka to spacer korytarzami wirtualnego muzeum dziejów komiksu” (s. 7). I tak też się dzieje – autor śledzi początki gatunku, umieszczając je jednak nie jak zwykło się przyjmować w malowidłach naściennych (Traczyk uważa to za przesadę), a w połowie XIX wieku. Jego dalsze wędrówki wyznacza nie tylko chronologia, ale i geografia – autor osobno opisuje komiksy amerykańskie, brytyjskie, francuskie, włoskie, japońskie, nie odżegnując się jednak od porównań i zestawień regionalnych odmian tego medium. Traczyk przywołuje wielu protoplastów komiksu, zwracając uwagę na wieloraką proweniencję i funkcję historyjek obrazkowych – od satyrycznych poprzez czysto rozrywkowe. Podobnie czyni, przedstawiając rozwój gatunku w XX wieku, przez co ukazuje, jak bardzo niejednorodnym i wielofunkcyjnym medium jest komiks, co często umyka jego krytykom grzmiącym o jego schematyczności i płytkości. Nie do przeceniania są walory poznawcze dzieła Traczyka, ponieważ w skondensowanej formie kreśli owe ramy rozlegle, przywołując wiele kontekstów kulturowych oraz warunków powstawania i rozkwitu popularności komiksu na świecie.
Na uwagę zasługuje także forma wydania książki – w twardej oprawie, cała w kolorze, z wieloma kadrami z komiksów, które urozmaicają lekturę. Cieszą również detale, jak numeracja stron umieszczona w komiksowym dymku, a także kolorowe ramki, w których autor raczy nas dodatkowymi ciekawostkami ze świata komiksu. Warstwa językowa książki także zasługuje na pochwałę – „Komiks na świecie i w Polsce” czyta się dobrze, styl nie jest ani zbyt kolokwialny, ani zbyt hermetyczny. W oczy nie rzucają się błędy interpunkcyjne ani ortograficzne.
Trzeba jednak przyznać, że trochę gorzej wypada druga część książki poświęcona komiksowi w Polsce. W części wprowadzającej autor dokonuje ciekawych obserwacji, przywołując różne teorie na temat genezy komiksu, ale i sporów o sam termin, jego relacji z pojęciem „historyjki obrazkowe”. Z kolei w całostce „Komiks w Polsce” zdają się dominować streszczenia licznych polskich komiksów, przez co gdzieś umyka całościowe spojrzenie i analiza. Najlepiej wypada część poświęcona medium w I połowie XX wieku, ponieważ Traczyk podejmuje tematy nieznane szerszej publiczności, ponadto wskazuje na ideologiczną rolę medium.
Dodatkowo książka zdaje się w pewnym momencie urywać – kończy się na krótkim podrozdziale dotyczącym komiksu dziecięcego, brakuje kilku słów podsumowania albo części dotyczącej czy to środowiska komiksowego, które w Polsce działa coraz prężniej, czy chociażby kwestiom ogólnym – adaptacjom komiksu, które spopularyzowały bohaterów z kolorowych zeszytów, a może prognozom co do przyszłości gatunku. Tym samym autor zostawia czytelnika z niedosytem, a szkoda, bo jako osoba będąca częścią środowiska na pewno ma wiele ciekawych przemyśleń i obserwacji.
Mimo drobnych niedociągnięć, książka Michała Traczyka to solidna porcja skonsolidowanej komiksowej wiedzy – zarówno dla fana, którego mniej interesują akademickie pozycje na temat tego medium, jak i osoby zainteresowanej naukowym podejściem do komiksu. Bogata bibliografia świadczy nie tylko o drobiazgowości autora, ale o dużym oczytaniu i szacunku do czytelnika. Za sprawą połączenia fanowskiego i akademickiego punktu widzenia może być zarówno cenną pomocą naukową dla początkujących adeptów comic studies, jak i pozycją umożliwiającą poszerzenie wiedzy fanom.
Dziękujemy wydawnictwu Dragon za udostępnienie egzemplarza do recenzji.
Anna Wróblewska
Autor: Michał Traczyk
Tytuł: Komiks na świecie i w Polsce
Wydawnictwo: Dragon
Miejsce wydania: Bielsko-Biała
Wydanie polskie: 10/2016
Liczba stron: 160
Format: 300×240 mm
Oprawa: twarda
ISBN-13: 9788378870678
Wydanie: I
Cena z okładki: 69,95 zł
