Powstanie ’44 w komiksie

Powstanie ’44 w komiksie
Antologia prac konkursowych 2012 – „Po powstaniu”

Powstanie warszawskie to tyleż chwalebna, co tragiczna karta w historii Polski. Szósta edycja konkursu „Powstanie ’44 w komiksie” to wyjście poza ramy tego wydarzenia i przedstawienie zajść – nie mniej tragicznych – po roku 1945.

Trudno jest pisać recenzję pokonkursowej antologii komiksowej, głównie z powodu jej wielorakości – zarówno pod względem scenariusza, jak i środków artystycznych. A gdy tematyka dotyczy tak chwalebnej i zarazem tragicznej karty historii narodu, to bardzo trudno zachować obiektywizm i na chłodno podejść do lektury i późniejszej recenzji. Ale taki żywot recenzenta. „Powstanie ’44 w komiksie : Po powstaniu” to antologia najlepszych prac w szóstej edycji konkursu na krótką formę komiksową. Tym razem tematem nie było samo powstanie warszawskie, ale wydarzenia dziejące się po nim. Już sama tematyka jest sporym plusem komiksu. Tym razem nie będziemy podziwiać bohaterskich akcji, szturmów i strzelanin. Wydarzenia mające miejsce po 1945 roku są nie mniej tragiczne. W końcu dla wielu polskich żołnierzy wojna wcale nie skończyła się w tym roku. Toczyła się dalej. Wróg nie mówił po niemiecku, tylko po rosyjsku.

W tomiku mamy dwadzieścia jeden krótkich komiksów. Każdy z nich ma od czterech do ośmiu stron. Pierwsze trzy z nich to konkursowe podium. Dalej mamy siedem wyróżnień i jedenaście wybranych historii. Wszystkie są bardzo różne. Mamy historię o prezencie ślubnym – o przywiązaniu do tych prostych przedmiotów, na pozór nieistotnych (to komiks zwyciężczyni konkursu, Zofii Mróz). Jest próba ubrania powstania w telewizyjne show z interesującym komentarzem społecznym pokazanym w postaci „internetowych” komentarzy (Jacek Frąś). Trzecie miejsce zajął komiks przedstawiający przesłuchanie NKWD w karno-śledczym więzieniu nr III przy ulicy Namysłowskiej (ówczesna ul. 11 listopada) zwanym „Toledo”. Było to jedno z najgorszych miejsc, gdzie katowano i mordowano żołnierzy AK, którzy nie chcieli przejść na stronę „jedynej słusznej” władzy ludowej. Ciekawa jest próba pokazania egzekucji oczami zarówno ofiary, jak i kata. Komiks „Przed świtem” Krzysztofa Remiszewskiego to moim zdaniem najlepszy komiks w antologii. Nie pada w nim ani jedno słowo, choć wydźwięk jest bardzo mocny i dramatyczny. Godna uwagi jest również komiksowa interpretacja wiersza Stanisława Staszewskiego „Knajpa morderców”. Większość zapewne kojarzy ten utwór z piosenką zespołu Kult z płyty „Tata Kazika”. Każdy ze scenarzystów skupił się na detalu – pojedynczej historii ukazanej przez pryzmat tragicznych wydarzeń. Jedne są dość dosłowne, inne pokazane alegorycznie. Tutaj należy pochwalić jury konkursu za wybór komiksów do antologii. Postawienie na różnorodność sprawiło, że każdy czytelnik znajdzie historię dla siebie. Coś, z czym będzie się najbardziej identyfikował. Na mnie największe wrażenie zrobił wspomniany wcześniej komiks „Przed świtem”.

Podobnie jak w przypadku scenarzystów, również rysownicy zaprezentowali w antologii pełną gamę współczesnych technik komiksowych. Większość ilustracji jest czarno-biała. Tutaj również każdy znajdzie coś dla siebie. Jest minimalistyczne „Na szczęście” Zofii Mróz, mocno inspirowana „Mausem” Arta Spiegelmana „Odsiecz warszawska” Tomka Wilka, w której Rosjanie przedstawieni są jako świnie, Polacy jako psy (w kagańcach, by podkreślić zniewolenie), a „Żołnierze Wyklęci” jako wilki. Są też ciekawe stylistycznie: „Podszycie” Magdaleny Makowskiej, „Obława” Roberta Służałego czy „Ojciec, żołnierz, bohater” Jędrzeja Wise.

„Powstanie ‘44” to kolejna antologia, której specjalnie reklamować nie trzeba. Mamy w niej pełen przegląd współczesnych tendencji artystyczno-pisarskich polskiego komiksu. I choćby z tego względu osoby interesujące się rodzimym komiksem powinny posiadać ten zbiorek na swoich półkach. Innym powodem jest dość oryginalna tematyka, rzadko poruszana w komiksie. Ja z pewnością „Powstanie ‘44” polecam.

Dziękuję wydawnictwu Egmont za udostępnienie komiksu do recenzji.

Dawid Kukła

 „Powstanie ’44 w komiksie:   antologia prac konkursowych 2012 PO POWSTANIU”
Scenariusz: różni autorzy
Rysunki: różni autorzy
Wydawca: Egmont Polska, Muzeum Powstania Warszawskiego
Data wydania: maj 2012
Objętość: 128 stron
Format: 17 X 26 cm
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Papier: offset
Druk: kolor
Dystrybucja: księgarnie, internet
Cena: 29,99 zł