Dziennik Anne Frank – powieść graficzna – okładka
Książkowa wersja „Dziennika” Anne Frank pozostawia piętno na każdym czytelniku – nie tylko przybliża nam okrucieństwa II wojny światowej, lecz także ukazuje uniwersalne frustracje związane z okresem dojrzewania młodej dziewczyny. Niedawno Wydawnictwo Stapis, debiutujące na rynku komiksowym, wydało graficzną adaptację dzienników. Czy to godne odzwierciedlenie zapisków ukrywającej się Żydówki?
Jeżeli nie mieliście do tej pory do czynienia z pierwowzorem, polecam najpierw przeczytanie książki, a dopiero potem sięgnięcie po komiks. Po pierwsze dlatego, że można skonfrontować swoje wizje oryginału z adaptacją. A po drugie, materiał źródłowy jest dużo obszerniejszy. Do końcowego dzieła Folman i Polonowsky, o których poniżej, wybrali tylko część tekstów z oryginalnego dziennika Anne Frank.
Kim właściwie jest Anne Frank?
Jeżeli nie żyjecie pod jakimś kamieniem czy w totalnym odcięciu od świata, jest szansa, że usłyszeliście już kiedyś o Anne Frank, a właściwie o Annelies Marie „Anne” Frank. Młoda dziewczyna rozpoczęła pisanie swojego dziennika w dniu trzynastych urodzin, 12 czerwca 1942 roku. Trzy tygodnie później rodzina Frank i czwórka ich znajomych udali się do kryjówki, którą Otto Frank wraz z zaufanymi współpracownikami urządził w dawnej narzędziowni sekretnie odciętej od jego biura.
Mieszkali tam od 8 lipca 1942 do 4 sierpnia 1944 roku. W tym okresie Anne pisała właśnie swój dziennik. Największą tajemnicą Anne jest zmyślona przyjaciółka Kitty. Opowiada jej o wszystkim, co dzieje się w kryjówce: przerażeniu, plotkach, kłótniach, pierwszej miłości. Sekretne listy do Kitty układają się w przejmujący dziennik dziecka obdarzonego niezwykłym zmysłem obserwacji i dojrzałością.
Dziennik Anne Frank – powieść graficzna – przykładowa plansza
Ostatni zapisek powstał 1 sierpnia 1944 roku – na trzy dni przed aresztowaniem i przewiezieniem do obozu koncentracyjnego wszystkich mieszkańców kryjówki. Matka Edith Frank zmarła w Auschwitz z głodu i wyczerpania. Siostry Margot i Anne Frank trafiły ostatecznie do obozu Bergen-Belsen. Tam zimą przełomu lat 1944/1945 wybuchła – z powodu katastrofalnych warunków higienicznych – epidemia tyfusu. Autorka „Dziennika” zmarła najprawdopodobniej pod koniec lutego lub na początku marca 1945 roku. To trochę ponad miesiąc przed wyzwoleniem obozu przez angielskie oddziały.
„Dziennik Anne Frank” i jego twórcy
Muszę wspomnieć o twórcach tej rysunkowej adaptacji. Są to Ari Folman (scenarzysta) i David Polonsky (ilustrator). Pierwszego możemy kojarzyć z izraelskiego filmu animowanego „Walc z Baszirem” z 2008 roku, opartego na faktach. Opowiada o staraniach reżysera mających na celu odzyskanie jego wspomnień z wojny w Libanie w 1982 roku, w której brał udział jako żołnierz armii izraelskiej.
Obydwaj zostali zaproszeni przez Fundację Anne Frank, która zarządza domem w Amsterdamie i ma prawo do publikacji pamiętnika. Komiks spodobał im się tak bardzo, że Folman został poproszony o zrobienie animowanego filmu – adaptacji „Dziennika”. Film „Where is Anne Frank” znajduje się w produkcji od 2018 roku. Głosem Anne będzie brytyjska aktorka Emily Carey, która grała chociażby 12-letnią Dianę w „Wonder Woman” z 2017 roku czy tytułową rolę w filmie „Anastasia: Once Upon a Time”, którego premiera zaplanowana jest na 2019 rok.
Komiksowa wersja Folmana i Polonsky’ego to esencja książkowego doświadczenia. Wyróżnia się koncentracją na nastrojach i stanach wewnętrznych Anne. W towarzystwie fragmentów tekstów dziewczyny otrzymujemy wizualny przewodnik po historycznych wydarzeniach prowadzących do uwięzienia Franków, zwiedzanie układu tajnego aneksu, obserwacje i anegdoty na temat wszystkich siedmiu współmieszkańców oraz szczegółowe przedstawienie agonii życia spędzonego w ukryciu.
Dziennik Anne Frank – powieść graficzna – przykładowa plansza
Powiem wam, czy warto
Miałem wątpliwości, czy ta nowela graficzna sprosta moim oczekiwaniom, gdyż poprzeczka oryginału została zawieszona bardzo wysoko. Przed lekturą komiksu sięgnąłem bowiem po książkę – najbardziej pełne i uzupełnione wydanie, tłumaczone bezpośrednio z języka holenderskiego. Potem dopiero po pozycję opublikowaną przez Wydawnictwo Stapis.
Okazało się, że warto. Uwielbiam to opracowanie graficzne, twarze, ich mimikę, to, co zrobił Polonowsky, jest małym dziełem sztuki. Rysunki sprawiają wrażenie, jakby pochodziły właśnie z minionych czasów. Najbardziej przypominały mi „Kinderland” niemieckiego rysownika Mawila. Sposób, w jaki ilustrator oddał emocje poszczególnych postaci, jest niesamowity. Mimo że porusza tematy smutne i wzbudzające niepokój, pokazuje także znakomite poczucie humoru Anne.
Najbardziej spodobała mi się scena, w której poszczególne postaci w domu zostają przedstawione przy stole jako zwierzęta. Co więcej – rysownik tak fantastycznie oddał charakter każdej z nich, że czułem się niemal, jakbym oglądał jakąś adaptację „Folwarku zwierzęcego”, niedoścignionego dla mnie wzoru antropomorfizacji. Genialne! Mimo że nie ujęto w komiksie wszystkich opowieści Anne, to sposób, w jaki wykorzystano fragmenty i ich ilustracja, pokazanie tego, co się działo, są naprawdę dobre. Przedstawienie trudnej sytuacji, myśli, zmagań i filozofii autorki pamiętnika jest udane. Czytelnik nie ma poczucia, że przegapił coś z oryginalnej historii.
„Dziennik Anne Frank” to pozycja obowiązkowa
Ta adaptacja graficzna to niesamowite przedstawienie losów Anne, która próbuje poradzić sobie z wyjątkowo tragiczną sytuacją, w której się znajduje: dojrzewaniem w izolacji i strachem. Uważam, że ten komiks dodaje nową perspektywę do dzienników. Zapewnia wizualną narrację, która wyostrza pewne warstwy z pamiętnika w sposób do tej pory niezbadane. Bolesna historia nadziei, której nigdy nie należy zapominać. Myślę, że to genialna adaptacja pamiętnika Anne Frank. Nie zastąpi oryginalnego tekstu, ponieważ czytelnik musi znać pełniejszą wersję książki, aby naprawdę ją docenić, ale jest wspaniałym dodatkiem. Gorąco polecam!
PS. Wydawnictwo Stapis poinformowało, że dnia 18 września odbędzie się spotkanie z Ari Folmanem w Warszawie.
Dziękujemy Wydawnictwu Stapis za udostępnienie egzemplarza do recenzji.
Michał „Emjoot” Jankowski
Scenarzysta: Ari Folman
Ilustrator: David Polonsky
Wydawnictwo: Stapis
Liczba stron: 160
Oprawa: twarda
ISBN-13: 9788379670833
Data wydania: 17 czerwiec 2019
Numer katalogowy: 398245
