AX (VOL. 1): A COLLECTION OF ALTERNATIVE MANGA
Ważnym elementem działalności wydawnictwa Top Shelf – obok publikowania wybitnych twórców amerykańskich (takich jak Alan Moore, Craig Thompson, Alex Robinson, James Kochalka czy Jeffrey Brown) jest przybliżanie amerykańskim (a więc w zasadzie światowym) czytelnikom ciekawych artystów z innych kontynentów. Głównie dotyczy to autorów europejskich, ale w katalogu wydawnictwa znajdziemy także imponującą, czterystustronicową antologię komiksu japońskiego.
„Ax” to niezwykle zasłużony magazyn będący antologią niezależnej mangi. Jego powstanie wiąże się z upadkiem innego, legendarnego magazynu prezentującego ambitniejszy komiks japoński, czyli „Garo”. Kiedy założyciel „Garo” Katsuichi Nagai zmarł w 1996 roku, tytuł został przejęty, zaś nowy właściciel zdecydował się na bardziej komercyjny profil. Wówczas właśnie grupa autorów związana z magazynem postanowiła odejść, aby założyć własne czasopismo. „Ax” wystartował w 1998 roku i jako dwumiesięcznik wydawany jest do dzisiaj: najnowszy, dziewięćdziesiąty szósty numer ukazał się 31 grudnia 2013 roku.
Publikacja Top Shelf stanowi przegląd najważniejszych autorów publikujących na łamach magazynu. Wśród nich znajdziemy dwa nazwiska znane szerzej fanom komiksu na świecie; pierwszym z nich jest Yoshihiro Tatsumi, mistrz obyczajowej mangi dla dorosłych. Antologia prezentuje jego komiks zatytułowany „Love’s Bride”. Tatsumi eksploruje w nim charakterystyczne dla swej twórczości tematy: rozczarowanie monotonnym życiem, poczucie niezrozumienia i zawiedziona miłość. Protagonista odrzucony przez kobietę kieruje swoje uczucia w stronę… małpy, komiks nie kończy się jednak żadną puentą, pozostawiając wyobraźni czytelnika ciąg dalszy tej historii.
Drugi twórca, z którym czytelnicy zachodni mogli się już spotkać, a którego pracę znajdziemy w antologii, to Imiri Sakabashira, autor wydanego w przez Drawn and Quarterly psychodelicznego komiksu „The Box Man”. W noweli „Conch of the Sky” prezentuje on szaloną feerię obrazów przypominających senny koszmar. Upiorny pociąg ze zdeformowanymi postaciami na pokładzie, penetrujący wnętrze ludzkiego ciała czy groźna kałamarnica – miłośnicy takich niepokojących klimatów będą usatysfakcjonowani. Nawet stosunkowo idylliczne zakończenie budzi niepokój – obraz nadmorskie plaży zdominowany zostaje muszlopodobnym obiektem, który wisi na niebie, niczym oko jakiejś potwornej istoty.
Obok dwóch starych mistrzów antologia oferuje cały katalog nieznanych, leczy utalentowanych autorów. Moim największym odkryciem jest Katsuo Kawai. Jego “Push pin woman” to genialna wprost, metaforyczna przypowieść o tym, że pielęgnowanie w sobie nienawiści do człowieka, który nas krzywdzi i chęć odwetu w największym stopniu rani nas samych, zaś jedynym mądrym rozwiązaniem jest przebaczenie. Kawai – który nie tylko rysuje komiksy, ale jest także aktorem i reżyserem filmowym – zdecydowanie trafia na moją listę autorów, którym warto przyjrzeć się bliżej.
To, co w pierwszej kolejności rzuca się w oczy już choćby podczas pobieżnego wertowania antologii to niezwykła różnorodność graficznych stylów. To o tyle interesujące, że w powszechnej opinii manga jest wizualnie bardzo skonwencjonalizowanym gatunkiem o czytelnych graficznych wyznacznikach. W antologii Top Shelf również znajdziemy tego typu styl rysunku, reprezentują go m.in. Tatsumi, Namie Fujieda czy Shigeyuki Fukumitsu, jednak obejmuje on nie więcej niż trzydzieści procent albumu i nawet tu znajdziemy istotne zróżnicowanie: od bardzo prostej, pozbawionej detali kreski Tomohiro Koizumi po niemal barokowy przepych wizualny „Into Darkness” Takato Yamamoto.
Część autorów modyfikuje tylko pewne elementy mangowej maniery uzyskując całkiem interesującą jakość (choćby Akino Kondo w dwóch lirycznych nowelkach o parasolu), wielu jednak zrywa z nią całkowicie. „A Broken Soul” Nishioki Brosisa (ciekawie pomyślana opowieść o tym, że… bez duszy żyje się znacznie łatwiej) przypomina bardziej dokonania europejskiej animacji niż stereotypowy komiks japoński; proste rysunki Yuki Goto czy gruba krecha Otoyi Mitsahashi przywodzą na myśl amerykański underground, zaś obsceniczne „Black Sushi Party Piece” Takashi Nemoto oraz „Arizona Sizzler” Saito Yunasuke zarówno wizualnie jak i treściowo wyglądają jak żywcem wyjęte z zeszytów naszego swojskiego Ojca Rene. Wiele komiksów, łącznie ze wspomnianym “Push pin woman” spokojnie mogłoby się znaleźć w jakiejś europejskiej antologii i nikt nie domyśliłby się, że ich autorami są twórcy japońscy.
Graficznej rozmaitości towarzyszy oczywiście zróżnicowanie tematyczne. Większość skierowana jest raczej do wyrobionych miłośników komiksów obyczajowych lub niezależnych, niełatwych w odbiorze produkcji, gdzie groteska i absurd miesza się z obrazem codziennego życia. Często absurdalnie przerysowane sytuacje pozwalają uwypuklić obyczajową obserwację: tak jest w poruszającej opowieści „Kosuke Okada & his 50 sons” Hideyasu Moto o ojcu wychowującym samotnie 50 dzieci. Mamy również coraz bardziej znaczący na świecie nurt autobiograficzny – tutaj reprezentowany przez dwie nowelki Shin’Ichi Abe, które odbrązawiają nieco życie twórcy mangi i jego rodziny.
Ale fani bardziej przystępnych, konkretnych fabuł też znajdą wiele dla siebie. Choćby mocną „Rooftop Elegy” Takao Kawasaki, w której przypadkowe spotkanie zawodowego zabójcy i samobójcy na dachu wieżowca przyniesie nieoczekiwany finał. Albo „Mushroom garden” Shinya Komatsu, czyli historię fantasy przypominającą nieco klimatem i scenografią filmy Hayao Miyazakiego. Jest też „The tortoise & the hare” Mitsuhiko Yoshidy, czyli klasyczna opowieść o wyścigu żółwia z zającem w równie klasycznej, atrakcyjnej oprawie graficznej.
Mimo tej różnorodności fabularnej zaskakuje powtarzalność pewnych motywów oraz idei. Na pierwszy plan wysuwa się kwestia miłości i seksu, obecna niemal w co drugim zawartym w antologii komiksie. Pożądanie może stać się drogą do spełnienia, jak w „Sacred Light” Otoyi Mitsuhashiego albo do samozagłady jak w stylowym „Alraune Fatale” Hiroji Tani. Erotyka i nagość pojawia się w albumie często i w bardzo różnych kontekstach, nierzadko dosadnych i kulturowo bardzo zaskakujących dla zachodniego czytelnika. Miłość i sfera seksualna często są tu wynaturzone, dziwaczne, ale nie zawsze w negatywnym kontekście – wystarczy przeczytać delikatną, liryczną opowieść „Inside the Gourd” Ayuko Akiyamy, w której zainteresowanie owadami doprowadzi bohatera do miłości swojego życia.
Drugim powracającym motywem, nieco właściwie powiązanym z poprzednim, jest problem z wyrażaniem emocji. Jest to o tyle ciekawe, że Japonia (i w ogóle Azja) jest pod tym względem kulturą niezwykle opresyjną, karzącą za wszelkie przejawy emocjonalności. Sądząc z zawartości antologii dla wielu Japończyków jest to poważny problem, zaś brak możliwości ujścia negatywnych emocji skutkuje frustracją i agresją. W „Me” Shigehiro Okady główny bohater poszukuje sposobu ekspresji własnego ja. Egzystencjalny ból i poczucie wszechobecnej pustki znajdą w końcu nieoczekiwane ujście, jednak wszyscy dokoła na tym ucierpią. Bardziej optymistycznie kończy się „The Song of Mr. H” Shigeyuki Fukumitsu, opowieść o starszym urzędniku, który postanawia zburzyć swe uporządkowane życie, aby zacząć robić to, o czym zawsze marzył.
Zwraca wreszcie uwagę wszechobecna w „Ax” groza. Co ciekawe, w zasadzie żaden z zamieszczonych w albumie komiksów nie jest klasycznym horrorem. Stałe mieszanie się realności z koszmarem wynika raczej z kulturowej specyfiki Japonii i przekonania jej mieszkańców, że świat ludzi od domeny duchów i potworów dzieli tylko cienka i łatwa do naruszenia granica. Przykładem może być zamykający antologię świetny komiks „Six paths of wealth”, w którym Kazuichi Hanawa opowiada makabryczną, choć jednocześnie przewrotną historię matki i córki wyznających tytułową religię, aby zbliżyć się do doskonałości.
Autorzy często sięgają też do repertuaru chwytów grozy, aby wzmocnić siłę swoich utworów. Wydarzenie jak z sennego koszmaru może być punktem wyjścia dla celnej obserwacji obyczajowej. Tak jest np. w „Puppy love” Yusaki Hanakumy, opowieści o pewnej parze, której zamiast dzieci rodzą się… szczeniaki. Zdeterminowani rodzice decydują się wychować je jak normalne ludzkie dzieci, ale happy endu nie będzie: w żyjącymi stereotypami społeczeństwie nie ma miejsca dla odmienności. Może też być odwrotnie – to zwykła codzienność stanie się punktem wyjścia grozy, tak jak w „Home drama: the Sugawara family” Einosuke, gdzie niewinna rodzina kolacja pokazana jest niczym odrażająca uczta potworów.
Zastanawiałem się, komu mógłby polecić antologię „Ax”. Doszedłem do wniosku, iż paradoksalnie w pierwszej kolejności tym, którzy mangi nie lubią, uważają ją za skostniały, powtarzalny gatunek, w którym trudno znaleźć cokolwiek ciekawego; lektura tej antologii sprawi, że odkryją w mandze niezwykłą różnorodność, o której do tej pory nic nie wiedzieli. Na pewno z lektury będą też zadowoleni poszukiwacze egzotyki i oryginalności, zmęczeni amerykańskim czy europejskim mainstreamem; „Ax” niejednokrotnie zaskoczy ich niekonwencjonalną fabułą i zupełnie innym podejściem do obsceniczności czy makabry. Wreszcie antologia Top Shelf to lektura obowiązkowa dla wszystkich badaczy komiksu, reprezentująca ważny obszar komiksowej twórczości, którego po prostu nie wolno pominąć. A wszystkich, którym „Ax: A Collection of Alternative Manga” przypadnie do gustu z pewnością ucieszy informacja, że na finiszu są już prace nad drugim tomem kolekcji.
Dziękujemy wydawnictwu Top Shelf za udostępnienie egzemplarza do recenzji.
***
SUMMARY:
„Ax” is extremely well-deserved magazine which is an anthology of the independent manga. Started in 1998 as a bi-monthly magazine is published today: the latest, ninety-sixth issue was published on 31 December 2013.
Top Shelf’s publication provides an overview of the most important magazine’s authors. Among them we find two names widely known to fans of comics in the world. The first is Yoshihiro Tatsumi, master of manga for adults. In „Love’s Bride” Tatsumi explores his characteristic themes: monotonous life, a sense of incomprehension and disappointed love. The protagonist rejected by a woman directs his feelings towards … monkey, but comic does not ends, leaving the reader’s continuation of the story.
The second author, with which Western readers can already meet is Imiri Sakabashira, the author of psychedelic comic book „The Box Man”. In the novella „Conch of the Sky” he presents a cascade of images resembling a crazy nightmare.
In addition to the two old masters anthology offers a full catalog of the unknown but very talented authors. My biggest discovery here is Katsuo Kawai. His „Push pin woman” is simply brilliant, metaphorical parable about hatred and revenge which most hurt us ourselves, and the only wise solution is forgiveness. Kawai definitely goes on my list of authors, which are worth a closer look.
What first strikes the eye is an amazing variety of graphic styles. You will find there standard manga style, but it includes no more than thirty percent of the album, and even here we find significant variation: from very simple, devoid of detail lines Tomohiro Koizumi to almost baroque visual splendor of „Into Darkness” of Takato Yamamoto.
Some authors modifies only some elements of manga manners to give quite an interesting quality, but many breaks with it completely. „A Broken Soul” of Nishioka Brosis looks more like an European animation than the stereotypical Japanese comics; simple drawings of Yuka Goto and thick line of Otoya Mitsahashi reminiscent the American underground. Many comics, including „Push pin woman” could easily be found in some European anthology and no one would have guessed, that their authors are from Japan.
Graphic variety is accompanied by diversity of topics. Some comics are addressed to human story fans, some mixed grotesque and the absurd with a picture of everyday life. But there are also more intelligible stories, like „Rooftop Elegy” of Takao Kawasaki (in which an unexpected encounter of professional assassins and suicide on the roof of the skyscraper will bring surprising finale), „Mushroom Garden” of Shinya Komatsu (fantasy story with atmosphere and set design in Hayao Miyazaki’s films style) or „The Tortoise & the Hare” of Mitsuhiko Yoshida (classic tale about the tortoise and the hare race in an attractive graphic design).
Despite this diversity, surprises a repetition of certain themes and ideas. At the forefront is the issue of love and sex. Desire can be a way to fulfillment (as in „Sacred Light” of Otoya Mitsuhashi) or to self-destruction (as in stylish „Alraune Fatale” Hiroji Tani). Erotica and nudity appears often in the album and in very different contexts, often very surprising for the Western reader. Love and sexual sphere are often here perverse, bizarre, but not always in a negative context – just read the delicate, lyrical story „Inside the Gourd” of Ayuko Akiyama, where the interest in insects will lead the protagonist to the love of his life.
Another recurring theme is the problem with expressing emotions. It’s very interesting thing, because Japan is a very oppressive culture, punishing for any signs of emotionality. Judging from the anthology content, it’s a serious problem for many Japanese and the lack of opportunity to throw away the negative emotions resulting in frustration and aggression.
You also notice omnipresent of the terror in anthology. Interestingly, none of the comics included in the album is a classic horror story. The mixing of the reality and terror rather due to cultural specificities of Japan and beliefs, that the world of humans and domain of monsters separates only a thin and easy to break border. An example might be a great comic „Six paths of wealth,” in which Kazuichi Hanawa tells the macabre, perverse story of a mother and daughter who tries to get closer to perfection.
Authors often use a repertoire of horror tricks to strengthen the power of his works. Sometime a nightmare event can be a starting point for moral observation, such as in „Puppy love” of Yusaku Hanakuma, the story of couple whose instead of children are born… puppies. Determined parents choose to raise them as normal human children, but there will be no happy ending here: in the stereotypical society there is no place for diversity. It can also be the opposite – ordinary every day event becomes the starting point of horror, as in „Home drama: the Sugawara family” of Einosuke, where innocent family dinner is shown like a disgusting feast of monsters.
Paradoxically the “Ax” anthology is in the first place for those readers, who don’t like manga, considering it as rigid and repetitive genre, in which it’s difficult to find anything interesting; reading this anthology will help them discover the extraordinary diversity of the manga, which so far they did not know. Certainly the reading will pleasure for every seekers of the exotic and originality, tired of American or European mainstream; „Ax” often surprises for it’s unconventional story and a different approach to obscenity and the macabre. Finally, the Top Shelf’s anthology is a must-read for all comic books researchers, because represents an important area of comic art, which simply can not be skipped.
We thank the Top Shelf for providing a copy of the comic for review.
Michał Siromski
Ax (Vol 1): A Collection of Alternative Manga
Redakcja: Sean Michael Wilson
Scenariusz, rysunki: różni autorzy
Wydawca: Top Shelf Productions
Data wydania: 2010
Liczba stron: 400
Format: 160×2018 mm
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Papier: kredowy
Druk: czarno-biały
Dystrybucja: księgarnie, Internet
Cena: $ 29.95
