Przed użyciem The Filth przeczytaj ulotkę
Wskazania i przeciwwskazania dotyczące zażywania komiksu Granta Morrisona
Curing the Postmodern Blues Toma Shapiry jest już trzecią recenzowaną przeze mnie pozycją poświęconą twórczości Granta Morrisona, która została wydana przez Sequart. Po bliższych spotkaniach z wczesnymi latami twórczości Szkota i z serią The Invisibles nadszedł czas na analizę The Filth. Komiksu, który niejednego czytelnika po lekturze pozostawił z opadniętą szczęką i odwiecznym pytaniem „ale o co tu właściwie chodziło?”.
Pytanie to posiada dość oczywistą odpowiedź, którą każdy z nas może odnaleźć bez posiłkowania się książką Shapiry. Jeśli jednak interesuje nas coś więcej, niż tylko główne przesłanie komiksu i chcemy zinterpretować go głębiej, porównać naszą interpretację z innymi czy odkryć stojące za komiksem inspiracje, wtedy Curing the Postmodern Blues staje się doskonałym towarzyszem komiksu, książką z łatwością odnajdującą swoje miejsce na naszej półce obok pozycji autorstwa Morrisona.
Shapira prezentuje bardzo interesującą i szeroką panoramę wytworów kultury, na której tle umieszcza The Filth. Możemy wyszczególnić w niej trzy wzajemnie się przenikające poziomy analizy. Pierwszy skupia się na twórczości Morrisona, lokuje The Filth względem innych komiksów Szkota. Autor Curing the Postmodern Blues z gracją i swobodą Spider-Mana przeskakuje z The Invisibles do All-Star Superman, z Animal Man do Zenith, z Batman Inc. do DC One Million oraz kilku innych pozycji. Wyszczególnia spośród nich najbardziej interesujące go aspekty, wskazując między innymi, że Animal Man, All-Star Superman i The Invisibles stanowią prolog dla myśli zawartych w The Filth, a Batman Inc. – swoistą kontynuację. Shapira w swoich dywagacjach podąża także krok dalej, nie unika bowiem własnych komentarzy dotyczących różnych pozycji Morrisona oraz ich – zazwyczaj krótkich – analiz. Najwięcej czasu autor poświęca rozpatrywaniu The Invisibles, ale jeśli kogoś interesuje, czemu DC One Million jest kontynuacją All-Star Superman, albo jak Batman wpłynął fizycznie na autora komiksu, znajdzie gotowe odpowiedzi również na te, jak i kilka innych pytań. Warto przy tym dodać, że Shapira nie unika okazjonalnej krytyki wybranych pomysłów czy ich realizacji przez Szkota.
Drugi poziom analizy nie dotyczy bezpośrednio twórczości Morrisona. W Curing the Postmodern Blues autor wyszczególnia cztery główne wpływy, jakie z siłą pędzącego Juggernauta odcisnęły swoje ślady na The Filth. Czterema jeźdźcami paranoi, o których pisze Shapira, są Robert Anton Wilson, Philip K. Dick, William S. Burroughs i Jack Kirby. Wilson w swoich fabułach o Illuminati stworzył podstawę pod tematy konspiracji i teorii spiskowych, Burroughs to eksperyment i kontrkultura, Dick oprócz solipsystycznej kreacji świata przedstawionego jest twórcą szablonu dla protagonisty Morrisona, a Kirby w swoim OMAC pokazał świat przyszłości, jaki w teraźniejszości zamieszkują postaci zaludniające komiks Szkota. Shapira w dość intrygujący sposób wykrywa i omawia podobieństwa oraz analizuje wybrane aspekty twórczości powyższych autorów. Mamy tu do czynienia z niemalże całościową analizą OMAC. Autor książki nie omieszka też wskazać różnic, szczególnie tych, które objawiają się w kontrkulturowym podejściu wybranych twórców, gdyż Morrison przyjmuje rolę kontrkultury wewnątrz systemu. Dla niego nie jest to próba zniszczenia czy zdystansowania się wobec zastanego porządku społeczno-politycznego, ale próba jego zmiany na lepsze, zmiany, która nie ma zaistnieć w jakimś podziemnym getcie twórczym, tylko być dostępną dla wszystkich inspiracją.
Nie można jednak stwierdzić, że Shapira z celnością Hawkeye’a namierzył i przedstawił wszystkie ważne inspiracje autora The Filth. W Curing the Postmodern Blues znajduje się także kilka dodatkowych rozdziałów, bonusów dla czytelnika. Jednym z nich, jak zawsze, jest wywiad z Grantem Morrisonem. Otóż Szkot stwierdza w nim, że nie lubi prozy Dicka i nie zgadza się ze stwierdzeniem, że była ona dla niego inspiracją, co więcej, nigdy nawet nie czytał OMAC. Więcej natomiast myślał o The Filth w kontekście świetnego serialu The Prisoner. The Filth jest dla The Invisibles tym, czym The Prisoner jest dla Danger Mana. W emitowanym przez kilka lat Danger Manie obserwujemy działalność szpiega1, a w zaledwie siedemnastoodcinkowym The Prisoner jego(20 próby wydostania się z pułapki. Kilka analogii nasunie się każdemu, kto czytał komiksy Szkota.
Szukanie przez Shapirę tropów stanowi więc jego własną interpretację. Interesującą, zasadną, ale nie roszczącą sobie praw do bycia ostateczną i najważniejszą. Autor z wprawą pokazuje sieć wzajemnych powiązań między twórczością wielu autorów, omawia ich twórczość dla lepszego poznania i zrozumienia The Filth, ale nie twierdzi, że jeśli skorzystaliście z innych narzędzi i dojdziecie do innego zrozumienia komiksu, nie będziecie mieli racji. Przy czym nie da się ukryć, że centralne przesłanie komiksu nie zostawia wiele pola do polemiki.
W ramach omawiania dzieł innych twórców wymieniony zostaje również film Matrix rodzeństwa Wachowskich. Shapira nie może powstrzymać się przed omówieniem produkcji w kontekście The Invisibles, wskazując na jej znacznie (znacznie!) mniejszą wartość względem twórczości Morrisona. Autor Curing the Postmodern Blues musiał się pewnie nieźle przy tym bawić, gdyż naprawdę mocno zagłębia się w krytykę Matrixa, wyłuskując jego liczne wady (w kontekście fabuły, przesłania, moralności) i pokazując, że zalet jest tutaj tak naprawdę jak na lekarstwo. Zawsze miło jest przeczytać dobrą krytykę Matrixa, wskazującą, że nie jest on tak ambitnym filmem, jak niektórzy by tego chcieli – tym bardziej gdy obecność takiej krytyki jest uzasadniona. Tutaj stanowi przykład odmiennego potraktowania tematów buntu, rewolucji i wyzwolenia przez Morrisona.
Ostatnim, trzecim poziomem analizy The Filth jest poziom niedotyczący dzieł komiksowych, książkowych i filmowych. To poziom idei. Jakie idee stoją za teorią konspiracyjną – i czym ona jest? Co to jest funkcjonalizm? Dlaczego religię można uznać za śmieszną? Co mają ze sobą wspólnego pomysł na szatana i niegrzeczne dziecko? Jak bardzo (i czy w ogóle) Morrison jest postmodernistyczny? Shapira omawia także inne kwestie, pokazując ich miejsce ich w twórczości Morrisona,. lakonicznie opisuje awangardę i idee utopijne, cytując przy tym takie autorytety jak Humberto Eco czy Homer Simpson. Na szczęście autor nie próbuje niczego poza wyjaśnieniem różnych idei i wskazaniem, gdzie znajdują one styczność z The Filth. Unika dzięki temu wielkiego chaosu, choć zdaje się, że czasami nieco zbyt sili się na zgrywanie dowcipnego i wyjątkowo zmyślnego.
W książce odnajdziemy też kilka bonusów. Oprócz wspomnianego już wywiadu z Morrisonem, znajdziemy też wywiady z Chrisem Westonem, Garym Erskinem, zbiór ilustracji (nieocenzurowane ilustracje, wstępne szkice, niewykorzystane materiały) oraz omówienie audycji radiowej Blue Jam w kontekście humoru zawartego w The Filth. Ciekawym dodatkiem jest też rozdział, w którym twórczość Morrisona zostaje skonfrontowana z twórczością Alana Moore’a. Jeśli chcielibyście dowiedzieć się, kto wyszedł z tego zwycięsko, zapraszam do lektury omawianej książki.
Curing the Postmodern Blues jest pozycją intrygującą i zajmującą; po prostu świetnie się ją czyta. Shapira nie odkrywa tu nic, czego oczytany miłośnik dziwnych idei i paranoicznej fantastyki by nie znał, ale istnieje duża szansa, że skieruje uwagę czytelnika na coś, o czym nie wiedział. Książka jest zdecydowanie warta polecenia, nie tylko fanom Morrisona, lecz również ludziom zainteresowanym komiksem jako medium, jego możliwościami oraz tematami takimi, jak funkcjonalizm lub utopia czy teoriami Richarda Dawkinsa. Idealne miejsce tej lektury jest obok komiksów Morrisona, książek o Morrisonie, a nawet obok nielubianej przez Morrisona twórczości Philipa K. Dicka.
Za egzemplarz recenzencki dziękujemy wydawnictwu Sequart.
1. Jest nim John Drake (w tej roli Patrick McGoohan). Serial posiada dwie inkarnacje – pierwsza, której odcinki trwają niespełna 25 minut, jest zdecydowanie mniej interesująca, druga, z odcinkami godzinnymi, nierzadko przedstawia gorzki komentarz do działalności szpiegowskiej.
2. Głównym bohaterem The Prisoner jest anonimowy Numer 6 (ponownie Patrick McGoohan, również pomysłodawca, producent, a także scenarzysta i reżyser najważniejszych odcinków), były szpieg, który po odejściu ze służby zostaje pochwycony; wrogowie wyszukanymi środkami (ocierającymi się nieraz o surrealizm i psychodelę) próbują go złamać, aby poznać tajemnicę jego odejścia. Do dzisiaj wiele osób twierdzi, że pochwyconym szpiegiem jest John Drake.
Mateusz R. Orzech
Curing the Postmodern Blues. Reading Grant Morrison and Chris Weston’s The Filth in the 21st Century
Autor: Tom Shapira
Data wydania: luty 2013
Wydawca: Sequart Research & Literary Organisation
Oprawa: miękka
Liczba stron: 186
Cena na okładce: $12.99
